Nastolatki na zakręcie….kilka słów o tym, jak pomagać dziecku bezpiecznie dorastać?

Nastolatki na zakręcie…..Jak pomagać dziecku bezpiecznie dorastać?

Okres dojrzewania jest burzliwy, wymagający i niezwykle ważny w życiu dziecka. To czas pełen zmian, wyzwań, niezwykłych odkryć, doświadczeń, poszukiwań ukierunkowanych na budowanie swojej tożsamości.

„Dzieci bardziej niż czegokolwiek innego potrzebują miłości oraz takich zasad życia, które jasno ustalają, co jest dobre, a co złe”.

Kilka praktycznych wskazówek, sygnalizujących, jak efektywnie wspierać dziecko w jego rozwoju:

1. Realne wymagania: Ważne jest, aby stawiać dziecku wymagania, ale jednocześnie być elastycznym i dostosowywać je do indywidualnych możliwości i potrzeb dziecka.
2. Zachęcanie do samodzielności: Pozwalaj dziecku na podejmowanie własnych decyzji i działanie w pojedynkę. Rozwija to sprawczość i zdolności do samostanowienia oraz buduje pewność i wiarę w siebie.
3. Pytaj o zdanie: Regularnie proszenie dziecka o opinie i uwagi na dany temat wzmacnia jego poczucie bycia ważnym i docenianym członkiem rodziny. Wyrażanie i omawianie swoich opinii to świetny sposób na budowanie otwartości i tolerancji u dziecka.
4. Stymuluj do konstruktywnej dyskusji: Prowadzenie otwartych dyskusji z dzieckiem pomaga w rozwijaniu jego umiejętności komunikacyjnych i krytycznego myślenia.
5. Motywuj we właściwy sposób: Motywuj dziecko do działania, ale też ucz je, że odpuszczanie i akceptacja porażek są częścią życia i procesu uczenia się.
6. Wsparcie w budowaniu kontaktów społecznych: Pomagaj dziecku w nawiązywaniu i utrzymywaniu przyjaźni oraz relacji społecznych. Jest to niezwykle ważne dla rozwoju emocjonalnego i społecznego.
7. Wsparcie w realizacji pasji: Zachęcaj i wspieraj dziecko w odkrywaniu i rozwijaniu jego zainteresowań i pasji. Hobby i rzeczy, które dziecko robi w wolnym czasie to zarówno coś naukowego, ale także pozytywnie wpływającego na dobre samopoczucie dziecka.
8. Uczenie dzieci jak zarządzać i bezpiecznie organizować czas wolny (bezpieczne i niebezpieczne formy spędzania czasu wolnego).

Czas dorastania /dojrzewania – jaki jest?

Czas dorastania bywa trudny dla dziecka i dla rodzica. Na nastolatka czyhają niebezpieczne sytuacje, podejrzani ludzie i pokusy, które mogą sprowadzić go na złą drogę. Uświadomienie dziecku, jakie są konsekwencje tych niebezpieczeństw, może uchronić go przed tragedią.

Dorastający nastolatek a otoczenie

Dzieci wkraczające w okres dojrzewania czasami liczą się bardziej ze zdaniem swoich kolegów, mniej ze zdaniem rodziców. Wiek nastoletni to czas na naukę nowych ról społecznych i zachowań oraz odnajdywanie swojego miejsca w grupie. Nastolatki bardzo często uważają, że rodzice ich nie rozumieją, dlatego lepiej poszukać wsparcia gdzie indziej. Grupa rówieśnicza w tym okresie jest po prostu bardzo ważna.

Faza buntu przeciwko rodzicom jest naturalnym etapem rozwoju. Potrzebna jest, by młody człowiek mógł wyodrębnić się. Dla rodziców jest to niezwykle trudny czas, bo nastoletni bunt wiąże się z wieloma trudnymi emocjami – złości, płaczu. Bezpieczna relacja dziecka z rodzicem pomaga mu w wyrażeniu trudnych emocji.

Rodzic nie może zapominać o tym, jak łatwo w wieku nastoletnim popaść w kłopoty lub być pod wpływem nieodpowiedniego towarzystwa. Dlatego trzeba zwracać szczególną uwagę na znajomych ze szkoły oraz spoza niej. Dorastanie nie jest łatwym czasem, więc dziecko może szukać zrozumienia albo odreagowania swoich emocji w nałogach, używkach lub zacząć się spotykać z niewłaściwymi osobami. Dziecko może również, ze zwykłej ciekawości, chcieć spróbować zapalić papierosa czy napić się alkoholu. Ta chęć próbowania może być wynikiem chęci przypodobania się kolegom. Nastolatek, by mógł czuć się akceptowany przez rówieśników, będzie chciał robić te same rzeczy co oni. Emocje będzie odreagowywać w alkoholu, używkach, kiedy w domu nie będzie mieć zrozumienia i wsparcia tego, co przeżywa oraz gdy rodzice nie pozwalają na okazywanie uczuć np. złości.

Problemy /pułapki wieku dojrzewania:

• Zaburzenia odżywiania (bulimia, tj. niekontrolowane napady objadania się i prowokowanie najczęściej wymiotów lub stosowanie innych form przeczyszczania, stosowanie preparatów odchudzających; anoreksja jadłowstręt psychiczny prowadzący powoli do coraz drastyczniejszego ograniczania spożywanych pokarmów; kompulsywne jedzenie, utrata kontroli nad ilością i jakością przyjmowanych pokarmów, epizody żarłoczności; ortoreksja, czyli bardzo duża koncentracja na zdrowym odżywianiu).

Każda wyraźna zmiana w zachowaniu dziecka powinna być dla rodzica czerwoną flagą i zwrócić jego uwagę. Nagłe spożywanie dużych ilości jedzenia, lub na odwrót zmniejszenie porcji, jest niepokojące. Zwiększona liczba ćwiczeń i aktywności ruchowej, również powinny zwrócić twoją uwagę. Niepokojącym sygnałem może być coraz większe zainteresowanie odchudzaniem i dietami cud, rezygnowanie z ulubionych potraw, chodzenie do toalety zaraz po posiłku, przyjmowanie środków przeczyszczających, unikanie jedzenia w towarzystwie innych osób oraz to, że nagle z lodówki zaczęło znikać bardzo dużo jedzenia.

• Depresja u nastolatków to poważny problem zdrowia psychicznego, który powoduje utrzymujące się uczucie smutku i utratę zainteresowania aktywnością; wpływa na to, jak myśli, czuje i zachowuje się nastolatek oraz może powodować problemy w każdej sferze życia. Nastolatki z poważną depresją, zwłaszcza te, które również sięgają po używki, w akcie desperacji mogą zacząć myśleć o samobójstwie lub podejmować próby samobójcze. Dlatego ważne jest, aby traktować wszelkie myśli i zachowania ostrzegające przed samobójstwem bardzo poważnie. To prawdziwe wołanie o pomoc.
• Stany lękowe: w powstawaniu zaburzeń lękowych biorą udział czynniki biologiczne (zaburzenia równowagi neuroprzekaźników w mózgu, zaburzenia budowy anatomicznej mózgu), czynniki genetyczne (większe ryzyko zachorowania, gdy członkowie rodziny cierpią na zaburzenia lękowe) oraz czynniki środowiskowe (dziecko lękowych rodziców „uczy” się lękowego nastawienia względem otoczenia, nabiera poczucia, że jest bezradne wobec napotykanych trudności. Stany lękowe wzmacniane są przez: styl wychowania (nadopiekuńczość, nadmierna krytyka lub nadmierne kontrolowanie dziecka); brak poczucia bezpieczeństwa w relacji z opiekunami (na przykład gdy opiekunowie stosują przemoc, zaniedbują dziecko, nie dają mu wsparcia w trudnych sytuacjach); doświadczenie odrzucenia lub przemocy ze strony rówieśników; inne traumatyczne doświadczenia – na przykład: utrata opiekuna, wypadek, choroba. Silne stany lękowe nie mogą być bagatelizowane. Zauważony przez rodzica problem warto skonsulować ze szkolnym lub poradnianym specjalistą.
• Cyberprzemoc, czyli nastolatek w sieci

Internet stał się drugą rzeczywistością. Współczesne nastolatki spędzają mnóstwo czasu w social mediach i kreują tam swój wizerunek.

Takie portale mają zalety (m.in. dają możliwość rozwijania zainteresowań, poznawania podobnych sobie ludzi), ale mają też swoją ciemną stronę (zdarza się, że zdjęcia lub filmiki stają się przedmiotem zastraszania albo nękania; łatwo jest tak przeinaczyć informację, by roznosiła się dalej w sposób oczerniający ofiarę; bardzo ważne jest uświadomienie dziecku, żeby uważało na to, co udostępnia w mediach społecznościowych lub wysyła w prywatnych wiadomościach. Bardzo ważne są rozmowy z dzieckiem o tym, jak bezpiecznie korzystać z wirtualnej przestrzeni. Jako rodzice często jesteśmy przykładem tego ile czasu spędzamy w internecie oraz jak dbamy o netykietę.

• Nielegalne substancje /dopalacze i narkotyki

Jeżeli rodzic ma podejrzenia, że jego dziecko zażywa narkotyki, jest np. nieobecne lub przeciwnie – bardzo pobudzone, ma mocno rozszerzone lub bardzo zwężone źrenice czy zachowuje się w inny niepokojący sposób, to warto poszukać pomocy np. na specjalnej infolinii  tel. 800 199 990

• Szkodliwe nałogi – palenie papierosów (jednorazowe e-papierosy, które można kupić w sklepie stacjonarnym i internetowym) i spożywanie alkoholu; używki mogą zniszczyć zdrowie, ale w przypadku alkoholu i narkotyków również życie dorastającego młodego człowieka;
• Uzależnienie od technologii i Internetu

Duża ilość aplikacji, social mediów i przy tym łatwość w dostępie do urządzeń i Internetu powoduje, że coraz częściej młodzież zatraca się w wirtualnym świecie. Podobna sytuacja ma miejsce w świecie gier komputerowych. Łatwo popaść w nałóg, kiedy nastolatek przedkłada grę nad obowiązki szkolne i kontakty z bliskimi. Najbardziej uzależnione osoby nie potrafią radzić sobie w realnym świecie i wymagają specjalistycznej terapii.

Bardzo ważne z punktu widzenia rodzica

Będąc rodzicem rozsądne jest nie popadać ze skrajności w skrajność: albo na wszystko pozwalać (w sytuacji nagrody) albo wszystkiego zabraniać (w sytuacji kary).  Bardzo ważne jest uczestniczenie w życiu dziecka w roli obserwatora i przyjaciela, co pomoże dyskretnie kontrolować to, co dzieje się w życiu dziecka – wspólne wyjścia czy imprezy mieszczą się w normie, ale ważne jest, aby rodzic dbał o to, by zawsze wiedzieć, gdzie przebywa jego nastoletnie dziecko i z kim spędza czas. Dla dziecka postawienie granicy i jasna reakcja rodziców daje mu poczucie bezpieczeństwa. Warto postawić na konsekwencję wychowawczą (spójność zasad wychowawczych pomiędzy matką i ojcem).

Dziecko wymaga uwagi, poświęcenia, zrozumienia i komunikacji. Skuteczna komunikacja z dzieckiem to fundamentalny element w procesie wychowania i budowania trwałych więzi. Warto mieć na uwadze, że dzieci nie zawsze wyrażają swoje potrzeby i emocje w sposób jasny, dlatego rodzice powinni być gotowi na cierpliwe, wspierające i empatyczne podejście.

Empatyczne rozmowy z dziećmi są kluczem do zadbania o dobry kontakt z dzieckiem. Kochający rodzic  znajduje codziennie czas dla swojego dziecka, interesuje się jego myślami, uczuciami, suksesami i porażkami. Podtrzymywanie kontaktu i więzi z dzieckiem stanowi podstawę skutecznego wspierania jego rozwoju i umiejętności w sferze społecznej i emocjonalnej. Warto od najmłodszych lat zadbać o odpowiednią komunikację z dzieckiem, bowiem zaprocentuje to w przyszłości głębszą relacją, wzajemnym zrozumieniem i zaufaniem.

JAK ROZMAWIAĆ Z DZIECKIEM? Kilka wskazówek dla Rodziców

• Nie zbywaj pytań dziecka milczeniem. Rozmawiaj ze swoim dzieckiem szczerze. Nie bój się przyznać, jeśli czegoś nie wiesz.
• Dostosuj odpowiedzi do wieku, umiejętności rozumienia i stopnia zainteresowania przez dziecko.
• Nie bój się stanowczości. Właśnie tego potrzebuje Twoje dziecko – poczucia bezpieczeństwa.
• Nie zwracaj dziecku uwagi przy innych osobach, jeśli nie jest to konieczne. Nastolatek bardziej przejmuje się tym, co dorosła osoba mówi do niego, jeśli rozmowa toczy się w cztery oczy.
• Nie chroń dziecka przed konsekwencjami niewłaściwych zachowań. Czasami dobrze jest nauczyć się rzeczy bolesnych i nieprzyjemnych.
• Nie przejmuj się słowami dziecka typu „nienawidzę cię”. Czasami dziecko używa takich słów po to, by przyciągnąć uwagę rodzica.
• Nie dawaj dziecku obietnic bez pokrycia. Dziecko czuje się zawiedzione, kiedy nic z tego wszystkiego nie wychodzi.
• Bądź konsekwentnym rodzicem. Rozliczaj dziecko z tego, na co się z nim umawiasz. Monitoruj i wspieraj wybory swojego dziecka.
• Podaruj dziecku więcej swojego wolnego czasu. Bądź przy dziecku zarówno wtedy, kiedy odnosi sukcesy, jak również wtedy, kiedy odnosi porażki. Twoje dobre słowo, Twoje przytulenie jest mu potrzebne na co dzień, to go wzmacnia i uczy radzić sobie z porażką.
• Bądź PRZYJACIELEM swojego dziecka.   

Informacja dla zainteresowanych Rodziców:

Pogłębioną wiedzę na temat wspierania rozwoju i zdrowia młodych ludzi znajdziecie Państwo

w książce Katarzyny Waszyńskiej pt. „Nastolatki na zakręcie, czyli jak wspierać zdrowie

w głowie młodych ludzi”, wyd. Charaktery 2023.

 

Życzymy Państwu sukcesów wychowawczych. Będąc otwarci na potrzeby naszych uczniów zapraszamy do kontaktu,

Pedagog szkolny i Zespół Psychologiczno-Pedagogiczny SP 385